ضایعات در سیستم هزینه یابی مرحله ای به روش میانگین موزون

ضایعات محصول به واحدهایی گفته می شود که با استاندارد تولید محصول مطابقت نداشته و از عملیات تولید کنار گذاشته یا به ارزش قراضه فروخته می شوند. ضایعات محصول ممکن است دور ریخته شوند و یا بعنوان بخشی از مواد اولیه تولید همان محصول یا سایر محصولات مورد استفاده قرار گیرند. آن مقدار از ضایعات محصول که انتظار می رود در شرایط عادی و موثر تولید بوجود آیند و قابل کنترل نیستند و وقوع آن اجتناب ناپذیر می باشد ضایعات عادی محصول محسوب می شوند. وبه آن مقدار از ضایعات محصول که بیش از مقدار ضایعات عادی محصول است، ضایعات غیر عادی محصول گفته می شود. زیرا انتظار وقوع آنها وجود نداشته و قابل کنترل می باشند ومعمولاً این نوع ضایعات در اثر سوء مدیریت و یا خرابی ماشین آلات و یا سهل انگاری کارگران در تولید بوجود می آید. از بابت بهای تمام شده ضایعات عادی محصول، ثبت حسابداری انجام نمی شود. زیرا قیمت تمام شده ضایعات عادی محصول بین واحدهای سالم از جمله محصولات تکمیل شده و کالای در جریان ساخت تسهیم می شود. ولی بهای تمام شده ضایعات غیر عادی محاسبه شده ودر خصوص آنها ثبت حسابداری انجام می گردد. در شرایطی که در تولید دوایر ضایعات وجود داشته باشد بر حسب نحوه برخور با ضایعات سه فرض ممكن است به وجود آيد که عبارتند از :

1- ضايعات ناديده گرفته شود.

چنانچه ضایعات کلاً عادی تلقی شود و بطور یکنواخت به وجود آیند و نتوان مقطع خاصی برای بروز آن معین نمود. در این حالت هزینه آن به وسیله واحدهای تکمیل شده و انتقال یافته آن مرحله و کالای در جریان ساخت پایان دوره در آن مرحله جذب می گردد. یعنی ضایعات عادی از نظر محاسباتی افشاء می گردند و در جدول معادل آحاد تکمیل شده آورده نمی شوند وهیچ گونه معادل آحادی ازلحاظ هزینه های مواد و هزینه های تبدیل برای ضایعات در نظر گرفته نمی شود و هزینه مربوط به آنها خود بخود به کالای تکمیل شده و کالای در جریان ساخت پایان دوره سرشکن می گردد.

ضایعات غیر عادی چه بصورت یکنواخت ویا چه در مقطع خاصی شناسایی گردند و چه قابل فروش باشند یا نباشند ازلحاظ مقداری در جدول معادل آحاد تکمیل شده آورده می شوند و بهای تمام شده آن مانند محصولات تکمیل شده و کالای در جریان ساخت پایان محاسبه و بابت ثبت آن حساب ضایعات غیر عادی بدهکار و حساب مرحله وقوع بستانکار می شود.

2- ضايعات در موقعيت صددرصد تكميل شناسائي شود.

اگر ضایعات عادی در موضعیت 100% تکمیل شناسایی شوند ، در این حالت برای ضایعات معادل آحاد تکمیل شده در نظر گرفته می شود و چون کار در جریان پایان دوره به نقطه بازرسی نمی رسد در نتیجه در شناسایی ضایعات این دوره قرار نمی گیرد و تمام هزینه ضایعات عادی به کالای تکمیل شده منظور خواهد شد بعبارت دیگر ضایعات عادی از نظر مقداری در جدول معادل آحاد تکمیل شده آورده می شوند و بهای آنها نیز محاسبه می شود اما هزینه آنها فقط باعث افزایش هزینه های کالای تکمیل شده می گردد و سهمی از آن به کالای در جریان ساخت پایان دروه تعلق نمی گیرد، زیرا کالای در جریان ساخت آخر دوره به مرحله بروز ضایعات نرسیده است ودر نتیجه ضایعات عادی که در پایان فرآیند تولید بوجود آمده اند ، تمام هزینه آنها فقط به کالای تکمیل شده و انتقالی منظور می گردد.

رابطه مقداری تولید در این حالت برابر با آحاد كار در جريان اول دوره بعلاوه آحاد وارده طی دوره مساوی آحاد تکمیل شده بعلاوه کاردر جریان پایان دوره بعلاوه ضایعات عادی و ضایعات غیر عادی می باشد که در شکل 1-5 نشان داده شده است . و واحــدهائيكه برای شناسایی ضایعات در این حالت مـــورد بازرسي قرار می گیرند مساوی واحد هائيكه امكان بازرسي آنها وجود دارد منهای آحادكاردرجريان پايان دوره می باشند. و واحد هائيكه امكان بازرسي آنها وجود دارد برابر با آحاد كار در جريان اول دوره بعلاوه آحاد وارده طي دوره می باشد که فرمول کلی آحاد بازرسی شده در شکل 2-5 نشان داده شده است. نحوه محاسبه جمع معادل آحاد تکمیل شده و فرمول محاسبه نرخ عوامل تولید و فرمول محاسبه بهای تمام شده محصولات نیز در جدول 3- 5 نشان داده شده است.

3- ضايعات در موقعيت زير صددرصد تكميل شناسائي شود.

در این حالت برحسب موقعیت بازرسی نسبت به شناسایی ضایعات اقدام میگردد. اگر کاردرجریان ساخت اول دوره در دوره قبل جهت شناسایی ضایعات مورد بازرسی قرارگرفته باشد، هیچ هزینه ای از ضایعات در این دوره به آن تعلق نمیگیرد وچنانچه کاردر جریان پایان دوره به موقعیت بازرسی رسیده باشد، بنابراین هزینه ضایعات عادی بین محصول تکمیل شده وکاردر جریان پایان دوره تسهیم میشود. وچنانچه هم کاردر جریان اول دوره و هم کار در جریان پایان دوره دردوره جاری جهت شناسایی ضایعات مورد بازرسی قرار گرفته باشند، بنابراین سهمی از ضایعات عادی بین کاردرجریان اول دوره ومحصول تکمیل شده و کاردر جریان پایان دوره به نسبت مقدار تولید تسهیم می شود. منظور از نقطه بازرسی نقطه بروز ضایعات است. بنابراین در سیستم هزینه یابی مرحله ای واحدهای ضایع شده، کلیه هزینه های تولید را تا قسمت بازرسی محصول جذب می کنند. درجه تکمیل واحدهای ضایع شده بستگی به محل بازرسی محصول دارد. در محاسبات مربوط به معادل آحاد تکمیل شده ضایعات عادی و غیر عادی با توجه به درجه تکمیل آنها در نظر گرفته می شوند. به طور کلی قیمت تمام شده ضایعات عادی بین کلیه واحدهائی تسهیم می گردد که از قسمت بازرسی محصول به طور سالم عبور کرده باشند. به طور مثال اگر بازرسی در پایان عملیات تولیدی یک دایره صورت گیرد ، قیمت تمام شده ضایعات عادی فقط به واحدهای سالم تکمیل شده اضافه می گردد. در صورتی که ، موجودی کالای در جریان ساخت پایان دوره از قسمت بازرسی محصول عبور کرده باشد، بطور مثال، اگر بازرسی محصول در نقطه هفتاد درصد تکمیل عملیات تولیدی صورت گیرد و موجودی کالای در جریان ساخت پایان دوره نود درصد تکمیل باشد، قیمت تمام شده ضایعات عادی بین واحدهای تکمیل شده و واحدهای در جریان ساخت پایان دوره تسهیم می گردد. اگر در یک دایره تولیدی دو قسمت بازرسی محصول وجود داشته باشد، قیمت تمام شده ضایعات عادی مشخص شده در قسمت بازرسی اول بر روی کلیه واحدهائی که از قسمت بازرسی اول به طور سالم عبور کرده اند ، تسهیم می گردد که می تواند شامل واحدهای در جریان ساخت پایان دوره ( اگر از قسمت بازرسی اول عبور کرده باشند)، واحدهای تکمیل شده و ضایعات عادی و ضایعات غیر عادی مشخص شده در بازرسی دوم باشد.