نحوه برخورد حسابداري با سود سهام (پرسش و پاسخ )

پرسش مطرح شده :

نحوه برخورد حسابداري با سود سهام از ديدگاه شرکت توزيع‌کننده و دريافت‌کننده سود سهام در موارديکه شرکت سرمايه‌گذار توانايي اعمال نفوذ و کنترل مؤثر بر عمليات و سياستهاي شرکت سرمايه‌پذير را ندارد، چگونه است؟

پاسخ :

نحوه برخورد حسابداري با شکلهاي مختلف سود سهام به شرح زير است:

1- سود سهام به شکل نقد:

توزيع سود سهام به شکل نقد همواره به خروج وجه نقد از شرکت توزيع‌کننده سود (شرکت سرمايه‌پذير) منجر مي‌شود. مديريت شرکت سرمايه‌پذير، ميزان سودي را که درنظر است بين صاحبان سهام توزيع شود به مجمع عمومي عادي صاحبان سهام پيشنهاد مي‌کند. سود سهام پيشنهادي پس از تخصيص، در صورت سود (زيان) انباشته منظور و در ترازنامه در گروه بدهيهاي جاري بطورجداگانه منعکس مي‌شود. سود سهام پيشنهادي پس از تصويب مجمع به سود سهام پرداختني تبديل مي‌گردد. از سوي ديگر، دريافت سود سهام به شکل نقد همواره به ورود وجه نقد به شرکت دريافت‌کننده سود (سرمايه‌گذار) منتهي مي‌شود. به همين دليل، شرکت سرمايه‌گذار به محض دريافت يا اطمينان از دريافت آتي سود سهام، بايد درآمد مربوط را شناسائي کند.

2- سود سهام به شکل غيرنقد:

سود سهام ممکن است به شکل دارائيهائي غير از وجه نقد (نظير موجوديها) بين صاحبان سهام توزيع شود. اين نوع توزيع سود سهام به خروج وجه‌نقد از شرکت توزيع‌کننده منجر نمي‌شود، بلکه با اين توزيع، دارائيهاي غيرنقدي شرکت کاهش مي‌يابد. توزيع سود سهام به شکل غيرنقد جزء مبادلات غيرپولي بين شرکت و صاحبان سهام است و بايد بر مبناي ارزش متعارف دارائيهاي انتقالي ثبت و سود و زيان حاصل از انتقال نيز شناسائي شود. از سوي ديگر، شرکت سرمايه‌گذار با دريافت سود سهام به شکل غيرنقد بايد درآمد سرمايه‌گذاري را بر اساس ارزش متعارف دارائي تحصيل‌شده، شناسائي و در حسابها ثبت کنند.

3- سود سهمي يا سهام جايزه:

توزيع سود به شکل سهم بين صاحبان سهام، نه به خروج وجه نقد يا دارائي ديگر از شرکت توزيع‌کننده منجر مي‌شود و نه به ايجاد بدهي براي آن شرکت منتهي مي‌گردد. تنها اثر توزيع سود سهمي بر شرکت توزيع‌کننده، از يک طرف، افزايش سرمايه اسمي به دليل افزايش تعداد سهام صادره آن و از طرف ديگر، کاهش يکي ديگر از اجزاء متشکله حقوق صاحبان سهام است. توزيع سود سهمي تأثيري بر جمع حقوق صاحبان سهام و غالباً اثر بنيادي بر محتواي آن ندارد(و به همين‌دليل، لزومي به افشاي آن در صورت تغييرات در وضعيت مالي نيست). لازم به تذکر است که چون توزيع سود سهمي يا سهام جايزه باعث افزايش سرمايه اسمي شرکت مي‌گردد، نيازمند تصويب مجمع عمومي فوق‌العاده است، در حالي که براي توزيع انواع ديگر سود سهام، تصويب مجمع عمومي عادي کفايت مي‌کند. از سوي ديگر، دريافت سود، سهمي به ورود وجه نقد يا دارائيهاي ديگر به شرکت سرمايه‌گذار منجر نمي‌شود. به بيان ديگر شرکت سرمايه‌گذار با دريافت سود سهمي يا سهام جايزه چيزي به جز آنچه که داشته است، تحصيل نمي‌کند. به همين دليل، شرکت سرمايه‌گذار به صرف دريافت سود سهمي نمي‌تواند درآمد سرمايه‌گذاري را شناسائي کند. دريافت سود سهمي توسط شرکت سرمايه‌گذار تنها باعث افزايش تعداد سهام در سرمايه‌گذاري مربوط مي‌شود، بدون اين که افزايشي در بهاي تمام‌شده آن سرمايه‌گذاري ايجاد کند.